W mediach społecznościowych Sekcji Rytmu Serca PTK bardzo często pojawiają się zapytania od pacjentów lub ich rodzin o zasady bezpiecznego i aktywnego życia z rozrusznikiem serca. Jedno z ostatnich pytań pochodzi od Pacjentki ze wszczepionym rozrusznikiem, która ma wątpliwości odnośnie do prawidłowości odczytów wyświetlacza elektronicznego podczas treningu na rowerku rehabilitacyjnym. Złożoność zagadnienia i najważniejsze zasady bezpiecznego funkcjonowania z urządzeniem wszczepialnym przypominają specjaliści Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.
Prof. Maciej Kempa, przewodniczący SRS PTK zaznacza: – Specjaliści naszego Środowiska od dawna zwracają szczególną uwagę na jakość życia i wsparcie pacjentów ze wszczepialnymi urządzeniami do elektroterapii serca w ich codziennym, jak najlepszym funkcjonowaniu. Porady i materiały edukacyjne na ten temat zamieszczamy bardzo często na stronie www i w mediach społecznościowych naszej Sekcji. Jednocześnie zawsze bardzo wyraźnie podkreślamy, że media SRS PTK nie mogą pełnić roli forum dla indywidualnych porad medycznych, chociaż z drugiej strony każdy problem poruszany przez naszych pacjentów traktujemy bardzo poważnie i jest on dla nas wręcz zobowiązaniem do przypominania o ogólnych zasadach bezpieczeństwa związanych ze wszczepialnymi urządzeniami.
– Regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności jest jak najbardziej zalecaną formą dbania o zdrowie, bezpieczną dla pacjentów ze stymulatorem – podkreśla Ewa Świerżyńska, mgr elektroradiologii z Poradni i Pracowni Urządzeń Wszczepialnych Centrum Zaburzeń Rytmu Serca Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie i dodaje: – Niestety, w przypadku pacjentów ze stymulatorem urządzenia monitorujące tętno dostępne na rynku dla osób prywatnych, w odróżnieniu od profesjonalnej aparatury medycznej, mogą nie być w stanie wykonywać swoich pomiarów prawidłowo (mogą nie wyświetlać pomiarów lub wyświetlać pomiary z nieprawidłowymi wartościami). Problem ten dotyczy na przykład rowerów stacjonarnych, ale także urządzeń typu smartwatch, domowych ciśnieniomierzy itp. Błędne odczyty takich pomiarów nie świadczą jednak zazwyczaj o problemie zdrowotnym, ani tym bardziej nie są zagrożeniem dla chorego.
Wszyscy nasi pacjenci, o ile nie mają indywidualnych wskazań do ograniczenia wysiłku, mogą i powinni korzystać z treningu na rowerze. Najlepiej byłoby jednak podczas ćwiczeń zrezygnować z użytkowania funkcji monitorujących tętno. Warto byłoby nauczyć się mierzyć częstotliwość pulsu samodzielnie i znać swoją indywidualną reakcję tętna na stopniowane wysiłki. Przyjmuje się, że tętno pacjenta kardiologicznego podczas kontrolowanego wysiłku nie powinno przekraczać 130 uderzeń na minutę.
Na rowerze treningowym należy zachowywać odstęp co najmniej 15 cm pomiędzy stymulatorem a magnesem/prądnicą w kole roweru (umiejscowionymi zazwyczaj w dolnej części urządzenia). Podczas wykonywania treningów należy kierować się, oprócz pomiaru tętna, swoim samopoczuciem i nie wykonywać zbyt forsownych, powodujących jakiekolwiek niekorzystne objawy obciążeń. W przypadku pojawienia się dolegliwości, takich jak na przykład: zawroty głowy, osłabienie, ból w klatce piersiowej, niemiarowość lub poczucie kołatania serca w wysiłku, należy niezwłocznie przerwać trening, odpocząć, a w przypadku przedłużających się lub nasilonych dolegliwości zgłosić po pomoc medyczną. Należy również pamiętać, że w pierwszych 3-6 miesiącach po zabiegu wszczepienia urządzenia należy unikać obciążeń i kończyn górnych, i obręczy barkowej, ze względu na konieczność prawidłowego wgojenia się stymulatora/defibrylatora. W przypadku posiadania kardiowertera-defibrylatora ważne jest przestrzeganie górnej granicy tętna podczas wysiłku. Wartość tę należy indywidualnie omówić i ustalić z lekarzem.
Warto przypomnieć o najbardziej ogólnej zasadzie: pacjenci ze stymulatorem przede wszystkim powinni unikać znajdowania się w silnym polu magnetycznym lub elektromagnetycznym! Sprzęt AGD może być używany pod warunkiem dobrego stanu technicznego i wykorzystywania go zgodnie z przeznaczeniem. W przypadku kuchni indukcyjnej należy zachowywać odstęp co najmniej 60 cm między stymulatorem a płytą kuchni. Nie ma ograniczeń w stosowaniu kuchenek mikrofalowych. Należy zachowywać odstęp co najmniej 15 cm od stymulatora w przypadku sprzętów takich jak: ręczne elektryczne urządzenia kuchenne (mikser, blender), golarki, suszarki, głośniki, maszyny do szycia, odkurzacze (od silnika), konsole, telefony komórkowe - chyba, że w instrukcji obsługi zalecono większy odstęp lub wykluczono użytkowanie urządzenia przez pacjentów z kardiologicznymi urządzeniami wszczepialnymi. Nie zaleca się korzystania z: wag elektronicznych z funkcją analizy składu ciała, stymulatorów mięśni, magnetycznych podkładek pod materac/poduszki.
Osobnym zagadnieniem są urządzenia i maszyny przemysłowe. Urządzenia stosowane w pracy zawodowej wymagają indywidualnej oceny kardiologa i specjalisty medycyny pracy. W przypadku silników i elementów zapłonowych stosowanych w gospodarstwach domowych (miksery, roboty kuchenne) zaleca się 30 cm odstępu pomiędzy silnikiem a stymulatorem. W przypadku urządzeń o wyższej mocy lub natężeniu prądu (narzędzia ogrodnicze nie tylko elektryczne, ale także spalinowe) zaleca się 60 cm odstęp od stymulatora. Wyższym ryzykiem obarczone jest korzystanie z urządzeń spawalniczych i zazwyczaj zalecamy ich unikanie. Należy jednak pamiętać, że powyższe informacje są zaleceniami ogólnymi. Stopień ryzyka korzystania z tego typu urządzeń zależy od indywidualnej oceny stanu zdrowia pacjenta (w szczególności w przypadku jego stymulatorozależności, czyli braku własnego rytmu serca „pod rytmem” ze stymulatora) oraz parametrów technicznych konkretnego urządzenia.
Informacje z jakich urządzeń nie powinni korzystać pacjenci ze stymulatorem są umieszczane w informatorach dla pacjenta, przekazywanych przez personel medyczny podczas hospitalizacji przy wszczepieniu urządzenia. Producenci urządzeń elektronicznych zobowiązani są do informowania, jeśli korzystanie z ich urządzeń może powodować zakłócenia w pracy urządzeń kardiologicznych. Szczegółowe informacje powinny znajdować się w instrukcji obsługi urządzenia. W razie jakichkolwiek wątpliwości zalecamy kontakt telefoniczny z Poradnią Kontroli Urządzeń Wszczepialnych w ośrodku, pod którego opieką pacjenci się znajdują.
– Corocznie wszczepiamy ok. 40 tys. nowych urządzeń do elektroterapii serca, tak więc w Polsce jest kilkaset tysięcy osób z tymi urządzeniami, dla których codzienna aktywność i funkcjonowanie bez obaw w coraz bardziej zmechanizowanym i elektronicznym świecie są bardzo ważne – podsumowuje prof. Maciej Sterliński z I Kliniki Zaburzeń Rytmu Serca Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie. Musimy jednak pamiętać, że mamy do czynienia z różnymi generacjami i rodzajami urządzeń wszczepialnych oraz setkami - jeżeli nie tysiącami - otaczających nas urządzeń AGD, elektronicznych czy przemysłowych. Z formalnego punktu widzenia wszystkie zależności biofizyczne pomiędzy różnymi urządzeniami należałoby zbadać, jednak z oczywistych względów nie jest to możliwe. Pod opieką Narodowego Instytutu Kardiologii mamy kilkanaście tysięcy chorych z urządzeniami, na których wszystkie pytania chcemy odpowiedzieć jak najbardziej wyczerpująco - tak samo starają się wspierać swoich pacjentów Koleżanki i Koledzy z innych krajowych ośrodków elektroterapii. Jednak nie zawsze jesteśmy pewni lub wręcz nie wiemy, jak wygląda interakcja stymulatora X z określonym urządzeniem do naświetlania pleców kupionym w sprzedaży wysyłkowej w Chinach. To oczywiste. Tym niemniej podstawowe i ogólne zasady bezpieczeństwa, o których dziś rozmawiamy, powodują, że jeżeli odniesiemy je do każdego domowego urządzenia na prąd, powinniśmy być w 99% bezpieczni.